ગણપતિ બાપ્પા મોર્યા, મંગલ મૂર્તિ મોર્યા… ‘મુંબઈના Golden Ganpati: … આ નામ કારણ વગર આપવામાં આવ્યું નથી. દર વર્ષે ગણેશ ઉત્સવ દરમિયાન, ભગવાન ગણેશની આ 14 ફૂટની ભવ્ય મૂર્તિને 60 કિલોથી વધુ શુદ્ધ સોના અને 100 કિલોથી વધુ ચાંદીના આભૂષણોથી શણગારવામાં આવે છે. દરેક મુંબઈવાસી તેમને શહેરના સૌથી ‘ધનવાન ગણપતિ’ કહે છે. ખાસ વાત એ છે કે ગણેશજીનો વાહક ઉંદર પણ સોનાનો બનેલો છે. આવી સ્થિતિમાં, મુંબઈવાસી ચોક્કસપણે ભગવાન અને તેમની સવારીના દર્શન કરવા માટે વડાલાના કિંગ્સ સર્કલ પહોંચે છે. ભગવાન ગણેશની આ મૂર્તિ GSB સેવા ગણેશ પંડાલમાં શણગારવામાં આવી છે, જે છેલ્લા 70 વર્ષથી ‘મુંબઈનો સુવર્ણ ગણપતિ’ સ્થાપિત કરી રહ્યું છે.
Golden Ganpati: આજે, ભલે GSB ગણેશ મંડળ વિશ્વના સૌથી ભવ્ય અને સમૃદ્ધ પંડાલોમાંનું એક માનવામાં આવે છે, તેનો ઇતિહાસ અને તેનાથી સંબંધિત ઘણી વસ્તુઓ ખૂબ જ રસપ્રદ છે અને ચાલો આજે તે વસ્તુઓ વિશે વાત કરીએ.
Golden Ganpati: આ સંસ્થાનો પાયો 74 વર્ષ પહેલા એટલે કે 1951 માં નાખવામાં આવ્યો હતો, જ્યારે તે બોમ્બે પબ્લિક ટ્રસ્ટ એક્ટ, 1950 હેઠળ બિન-લાભકારી સંસ્થા તરીકે નોંધાયેલ હતી. તેનો એકમાત્ર હેતુ સમાજ સેવા છે. આ મંડળે 1954-55 માં તેનો પહેલો ગણેશોત્સવ શરૂ કર્યો હતો. તે સમયે, આ ઉત્સવ ફક્ત 14 ઇંચની નાની મૂર્તિથી શરૂ થયો હતો. તે સમયે કોઈ ભવ્ય પંડાલ નહોતો, કે કરોડોના આભૂષણો નહોતા.
Golden Ganpati: 71 વર્ષ પહેલા આ ઉત્સવ ફક્ત એક નાની મૂર્તિ અને થોડા ભક્તોથી શરૂ થયો હતો. જેમ જેમ વર્ષો વીતતા ગયા, ભક્તોની સંખ્યા વધતી ગઈ અને ગણપતિનો મહિમા ચારે દિશામાં ફેલાતો ગયો. શ્રદ્ધા અને દાનથી આ ઉત્સવ વિશાળ બન્યો. ઉપરાંત, ધીમે ધીમે 14 ઇંચની મૂર્તિ પણ 14 ફૂટના વિશાળ સ્વરૂપમાં ફેરવાઈ ગઈ. હવે દર વર્ષે આ મૂર્તિની ઊંચાઈ ફક્ત 14 ફૂટ છે.
આ મૂર્તિ કોણ બનાવે છે?
સામાન્ય રીતે ઘણા ગણેશ મંડળો તેમના શિલ્પકારો બદલતા રહે છે, પરંતુ GSB ગણેશ મંડળમાં બાપ્પાની મૂર્તિ બનાવવી પણ એક પરંપરા છે. શિલ્પકાર અવિનાશ પાટકરે તેમની પાછલી પેઢીઓ પાસેથી GSB ની ગણેશ મૂર્તિઓ બનાવવાની કળા શીખી છે. તેમનો પરિવાર 100 વર્ષથી વધુ સમયથી માટીની મૂર્તિઓ બનાવી રહ્યો છે. JJ સ્કૂલ ઓફ આર્ટ જેવી પ્રતિષ્ઠિત શાળામાં અભ્યાસ કરનાર અવિનાશ પાટકરે સરકારી કચેરીમાં ડિઝાઇનર તરીકે કામ કર્યું હોવા છતાં, તેમની વાસ્તવિક ઓળખ ગણપતિ મૂર્તિઓ બનાવવાની તેમની કળા છે.
તેઓ તેમની પુત્રી ગૌતમી સાથે મળીને દર વર્ષે શુદ્ધ માટી અને ઘાસમાંથી આ મૂર્તિ તૈયાર કરે છે. તેમના માટે, આ માત્ર એક કામ નથી, પરંતુ એક તપસ્યા છે, જે તેમના પરિવારના વારસાનો એક ભાગ છે.
GSB ની અનોખી પરંપરા
GSB ગણેશ ઉત્સવ તેની કેટલીક અનોખી પરંપરાઓ અને ધાર્મિક વિધિઓ માટે પણ જાણીતો છે. આમાં ‘તુલાભાર’ જેવી પ્રાચીન હિન્દુ વિધિનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં વ્યક્તિને તેની પસંદગીની ખાદ્ય વસ્તુઓથી વજન કરવામાં આવે છે અને પછી આ વસ્તુઓનું દાન કરવામાં આવે છે. આ ખાદ્ય વસ્તુઓનો ઉપયોગ મહાપ્રસાદ બનાવવા માટે થાય છે.
બીજી એક અનોખી વિધિ ‘મહાદસ્થાન’ છે, જેમાં લોકો કેળાના પાંદડા પર બચેલા ખોરાકને ફેરવે છે, જેને આશીર્વાદ માનવામાં આવે છે. એક ભક્ત માને છે કે આ પ્રથાથી તેમનો જૂનો કમરનો દુખાવો મટી ગયો. ભગવાન ગણપતિની સવારની પૂજા પછી આ પંડાલમાં નારિયેળ ફોડવાની પરંપરા છે. આ તૂટેલા નારિયેળ ભક્તોને પ્રસાદ તરીકે આપવામાં આવે છે.
‘મહાપ્રસાદ’ 18 હજારથી વધુ લોકોને વહેંચવામાં આવે છે
જો તમને લાગે છે કે GSB ગણેશ મંડળ ફક્ત 5 દિવસનો ભવ્ય કાર્યક્રમ છે, તો તમે ખોટા છો. આ એક સામાજિક સંસ્થા છે જે આખા વર્ષ દરમિયાન સામાજિક સેવાના કાર્યમાં રોકાયેલી છે. ગણેશ ઉત્સવ દરમિયાન, આ મંડળના 3,500 થી 3,800 નોંધાયેલા સ્વયંસેવકો આ ઉત્સવને સફળ બનાવવા માટે દિવસ-રાત કામ કરે છે.
ગણેશ ઉત્સવના દિવસે ‘મહાપ્રસાદ’નું વિતરણ આ પંડાલની બીજી વિશેષતા છે. દરરોજ, અહીં હજારો ભક્તો માટે મફતમાં ભોજન તૈયાર કરવામાં આવે છે. દર વર્ષે અહીં ગણપતિના દર્શને આવતા એક ભક્તના જણાવ્યા અનુસાર, દર વર્ષે આ પંડાલમાં 18-20 હજારથી વધુ લોકોને બપોરનું ભોજન અને 5,000 થી વધુ લોકોને નાસ્તો આપવામાં આવે છે.
મહાપ્રસાદનો લાભ દરેકને મળે તે માટે, અહીં દરરોજ મોટા પાયે ભોજન તૈયાર કરવામાં આવે છે. રસોડામાં લગભગ 100 લોકો કામ કરે છે. તેઓ દરરોજ લગભગ 1000-1500 કિલો ચોખા અને 1000-1300 લિટર રસમ બનાવે છે, જેથી તે 18,000 થી 20,000 લોકોને બપોરના ભોજન માટે ખવડાવી શકાય.
મંડળ મેડિકલ કેમ્પનું આયોજન કરે છે
આ મંડળ માત્ર ખોરાકનું જ નહીં પરંતુ સ્વાસ્થ્યનું પણ ધ્યાન રાખે છે. ગણેશ ઉત્સવ દરમિયાન, અહીં મેડિકલ કેમ્પ લગાવવામાં આવે છે, જ્યાં જરૂર પડ્યે ભક્તોને મફત તબીબી સુવિધાઓ આપવામાં આવે છે.
ગયા વર્ષે ઘણા રેકોર્ડ બન્યા હતા
ગયા વર્ષે, એટલે કે 2024નો ગણેશ ઉત્સવ GSB મંડળ માટે ખૂબ જ ખાસ હતો. આ તેમનો 70મો શ્રી ગણેશોત્સવ ઉજવણી હતો, જે ભવ્ય અને પ્રભાવશાળી રીતે ઉજવવામાં આવ્યો હતો. 2024માં, મંડલમાં 81,000 થી વધુ પૂજા અને સેવા કરવામાં આવી હતી. એટલું જ નહીં, ભક્તોએ ભગવાન મહાગણપતિને ૮૦ કિલોથી વધુ ચાંદી અર્પણ કરી, જેનાથી આ ઉત્સવની ભવ્યતામાં વધારો થયો. પાંચેય દિવસોમાં ભક્તોની આટલી મોટી ભીડ જોવા મળી, જેનાથી બધા આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા.
પોતાની ખ્યાતિ માટે જાણીતા, કિંગ્સ સર્કલે આ ગણેશ ઉત્સવ માટે ૪૭૪.૪૬ કરોડ રૂપિયાનું વિશાળ વીમા કવચ લીધું છે. આ રકમ ગયા વર્ષની ૪૦૦ કરોડ રૂપિયાની પોલિસી કરતાં ઘણી વધારે છે, જેનું મુખ્ય કારણ સોના અને ચાંદીની વસ્તુઓના ભાવમાં વધારો અને મંડળ સાથે સંકળાયેલા પૂજારીઓ અને સ્વયંસેવકોનો વીમા કવચમાં સમાવેશ છે.
આ પણ વાંચો: gujarat traffic police recruitment: ગુજરાતમાં 1315 ટ્રાફિક-પોલીસની કરાશે ભરતી!
