ઉત્તર પ્રદેશના કૌશામ્બી જિલ્લાના હયાતુલ્લા ખાન એક એવું વ્યક્તિત્વ છે, જે ધર્મથી મુસ્લિમ છે પરંતુ છેલ્લા 55 વર્ષથી સંસ્કૃત માટે લડી રહ્યા છે. એટલું જ નહીં, હિંદુ ધર્મના ચાર વેદોના જાણકાર હયાતુલ્લાને ચતુર્વેદીનું બિરુદ મળ્યું છે. 82 વર્ષની ઉંમર વટાવી ચૂકેલા હયાતુલ્લાનું માનવું છે કે સંસ્કૃત એકમાત્ર એવી ભાષા છે જે ધાર્મિક દીવાલ તોડીને નવા ભારતનું નિર્માણ કરી શકે છે. આ જ કારણ છે કે આ ઉંમરે પણ તેમના કદમ બાળકોને શાળાથી શાળા સુધી ભણાવવામાં ક્યારેય અટકતા નથી.
હયાતુલ્લા ખાન 21 વર્ષ પહેલા નિવૃત્ત થયા હતા, પરંતુ ભણાવવાનો તેમનો જુસ્સો ગુમાવ્યો ન હતો. વિષય એવો છે કે લોકો પરસેવો છોડી દે છે, પરંતુ આ વિષય તેમની ઓળખ બની ગયો અને આજે તેઓ દેશના ખૂણે ખૂણે જાણીતા છે. ચતુર્વેદીનું બિરુદ દાયકાઓ પહેલા તેમને સન્માનમાં આપવામાં આવ્યું હતું. પરંતુ તેમને રાષ્ટ્રપતિ એવોર્ડ ન મળ્યો. તેને તેનો અફસોસ પણ નથી. પરંતુ જ્યારે પુરસ્કારોની વાત આવે છે ત્યારે બૌદ્ધિકોના હોઠ પર હયાતુલ્લા ચતુર્વેદીનું નામ આવે છે. ધર્મથી મુસ્લિમ હોવા છતાં હયાતુલ્લા સાહેબની રુચિએ તેમને સંસ્કૃત ભાષાના વિદ્વાન બનાવ્યા. હયાતુલ્લા ચતુર્વેદી સાહેબનું માનવું છે કે ભાષાનું જ્ઞાન ધર્મની દીવાલો તોડી નાખે છે, જે આજના સમયની પાયાની જરૂરિયાત છે, બાળકોમાં જ્ઞાન વહેંચવાનો જુસ્સો એવો છે કે ઉંમર આડે આવતી નથી.
વિદ્યાર્થીઓ પણ તેમને ખૂબ માન આપે છે. હયાત ઉલ્લાહ ચતુર્વેદીએ ઘણા છોકરાઓને તેમના તાબા હેઠળ ભણાવ્યા. આજે તેઓ સંસ્કૃત વિષયના શિક્ષક છે અને તેમના ગુરુના ગુણગાન ગાઈ રહ્યા છે. બાળકો કહે છે કે તેમને ગર્વ છે કે તેમને મહાન વ્યક્તિત્વ પાસેથી શિક્ષણ મળે છે. બાળકોના મતે, હયાતુલ્લા ચતુર્વેદીની શીખવવાની પદ્ધતિ અન્ય શિક્ષકો કરતાં અલગ છે, જ્યારે તેઓ બાળકોને સમજાવવા માટે હિન્દી, ઉર્દૂ અને સંસ્કૃત ભાષાનો ઉપયોગ કરે છે, ત્યારે તેઓ વધુ સારી રીતે સમજે છે.
મુસ્લિમ પરિવારમાં જન્મેલા હયાતુલ્લાને નાનપણથી જ ભગવાનની ભાષા સંસ્કૃત પસંદ હતી. આ જ કારણ છે કે તેણે સંસ્કૃતમાં માસ્ટર ડિગ્રી પણ લીધી છે. તેમણે તેમના જીવનની સફર એક શિક્ષક તરીકે શરૂ કરી હતી અને નિવૃત્તિ પછી પણ આ શિક્ષક બાળકોમાં સંસ્કૃતની ભાવના જગાડી રહ્યા છે. તેમને ચારેય વેદોનું જ્ઞાન છે. 1967માં જ્યારે હયાતુલ્લાને એક રાષ્ટ્રીય પરિષદમાં ચતુર્વેદીનું બિરુદ આપવામાં આવ્યું ત્યારે આખો વિસ્તાર ગાંડો થઈ ગયો હતો. હયાતુલ્લા એમઆર શેરવાની ઈન્ટર કોલેજમાં સંસ્કૃત ભણાવતા હતા. તેઓ 2003માં નિવૃત્ત થયા હતા. આ પછી પણ તેણે વિદ્યાર્થીઓને ભણાવવાનું બંધ કર્યું નહીં. તેમણે મહાગાંવ ઈન્ટર કોલેજમાં પણ વિદ્યાર્થીઓને ભણાવ્યા છે. તેમણે સંસ્કૃત વિષય પર ઘણા પુસ્તકો લખ્યા છે. તેમણે હાઈસ્કૂલના પરિચયનું ભાષાંતર અને સરળીકરણ પણ કર્યું છે. આ ઉપરાંત માર્ગદર્શિકા પ્રસિદ્ધ થવાની છે. તેમણે સંસ્કૃતનો પ્રચાર અને પ્રસાર કરીને રાષ્ટ્રીય એકતા માટે ઘણા પ્રયત્નો કર્યા છે.
આ પણ વાંચો – વકફ સંશોધન બિલ પાસ થશે કે રદ! આ તારીખે થઇ શકે છે ફેંસલો
