સનાતન ધર્મના લોકો માટે પાંચ દિવસીય દિવાળી પર્વનું વિશેષ મહત્વ છે. આ પાંચ દિવસો દરમિયાન લોકોના ઘરોમાં અલગ-અલગ રોશની જોવા મળે છે. સવારે અને સાંજે દેવી-દેવતાઓની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ સાથે ઘરને રોશની અને ફૂલોથી સજાવવામાં આવે છે. પાંચ દિવસીય દિવાળી તહેવારના પ્રથમ દિવસે ધનતેરસ, બીજા દિવસે છોટી દિવાળી, ત્રીજા દિવસે દીપાવલી, ચોથા દિવસે ગોવર્ધન પૂજા અને અંતે ભાઈ દૂજનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે.
વૈદિક કેલેન્ડર મુજબ, ગોવર્ધનપૂજાનો તહેવાર દર વર્ષે કારતક મહિનામાં શુક્લ પક્ષની પ્રતિપદા તિથિએ ઉજવવામાં આવે છે. જે દિવાળીના તહેવારની પાંચ દિવસીય શ્રેણીનો ચોથો તહેવાર છે. તેને અન્નકૂટ પૂજા પણ કહેવામાં આવે છે. આ દિવસે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ, માતા ગાય, ગોવર્ધન પર્વત અને અન્નની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ વર્ષે ગોવર્ધન પૂજા શનિવાર, 2 નવેમ્બર, 2024 એટલે કે આજે છે.
ગોવર્ધન પૂજાનો શુભ સમય
વૈદિક કેલેન્ડર મુજબ, આ વર્ષે કારતક મહિનામાં આવતી શુક્લ પક્ષની પ્રતિપદા તિથિ 1 નવેમ્બર 2024 ના રોજ સાંજે 06.16 કલાકથી શરૂ થઈ રહી છે, જે બીજા દિવસે 2 નવેમ્બરે રાત્રે 08.21 કલાકે સમાપ્ત થશે. આવી સ્થિતિમાં ઉદયતિથિના આધારે 2 નવેમ્બર 2024ના રોજ એટલે કે આજે ગોવર્ધન પૂજાનો તહેવાર ઉજવવામાં આવી રહ્યો છે.
અન્નકૂટનો શુભ સમય: 2 નવેમ્બર 2024ના રોજ ગોવર્ધન પૂજા અને અન્નકૂટ પૂજાનો શુભ સમય સવારે 6 થી 8 છે. આ પછી બપોરે 03:23 મિનિટથી 05:35 મિનિટ સુધી પૂજા પણ કરી શકાય છે. આ દિવસે લોકો પોતાના ઘરોમાં ગોવર્ધન પર્વત અને ભગવાન શ્રી કૃષ્ણની મૂર્તિઓ બનાવે છે, જેની સાંજે વિધિપૂર્વક પૂજા કરવામાં આવે છે. તેમજ ભગવાનને કઢી અને અન્નકૂટ ચોખા અર્પણ કરવામાં આવે છે.
ગોવર્ધનપૂજાનું મહત્વ
પૌરાણિક માન્યતાઓ અનુસાર, ભગવાન ઈન્દ્ર એક વખત બ્રજના લોકો પર ગુસ્સે થયા, જેના પછી તેમણે ભારે વરસાદ કર્યો. બ્રજના લોકોને ભગવાન ઈન્દ્રના પ્રકોપથી બચાવવા માટે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ પોતાની નાની આંગળીથી ગોવર્ધન પર્વત ઉપાડ્યો હતો. ત્યારથી દર વર્ષે ગોવર્ધનપૂજાનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે ભગવાન કૃષ્ણ પ્રત્યે કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરવામાં આવે છે. પ્રકૃતિને સમર્પિત આ તહેવાર માનવીને પ્રકૃતિની સેવા અને પૂજા કરવાનો સારો સંદેશ પણ આપે છે.
ગોવર્ધનપૂજા પરંપરા
આ દિવસે ગોવર્ધન પર્વતની પૂજા કરવામાં આવે છે. ગાય અને બળદને રંગબેરંગી રીતે નવડાવીને શણગારવામાં આવે છે. ખાસ કરીને તેમને ગોળ અને ચોખા આપીને તેમનું સન્માન કરવામાં આવે છે. આ પછી ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને અન્નકૂટ અર્પણ કરવામાં આવે છે. અન્નકૂટ ભોગમાં રોટલી, ભાત, કઢી, પુરી, શાક સહિત 56 પ્રકારના ખોરાકનો પહાડ બનાવવામાં આવે છે, જેને અન્નકૂટ કહેવામાં આવે છે.
ગોવર્ધનપૂજા પદ્ધતિ
ગોવર્ધન પૂજાના દિવસે સવારે ગાયના છાણથી ગોવર્ધન પર્વત અને ભગવાન શ્રી કૃષ્ણની મૂર્તિ બનાવો.
મૂર્તિને ફૂલો અને રંગોથી શણગારો.
ગોવર્ધન પર્વત અને ભગવાન શ્રી કૃષ્ણની પૂજા કરો.
ભગવાનને ફળ, પાણી, દીવો, ધૂપ અને પ્રસાદ ચઢાવો.
કઢી અને અન્નકૂટ ચોખા અર્પણ કરો.
ગાય, બળદ અને ભગવાન વિશ્વકર્માની પૂજા કરો.
પૂજા કર્યા પછી ગોવર્ધન પર્વતની સાત વાર પરિક્રમા કરો. આ દરમિયાન હાથમાં પાણી પકડીને મંત્રનો જાપ કરો.
અંતમાં આરતી કરીને પૂજાનું સમાપન કરો.
આ પણ વાંચો —દિવાળી પર તમારા ઘરના મંદિરને આ ખાસ વસ્તુઓથી સજાવો, દેવી લક્ષ્મી અસીમ કૃપા વરસાવશે
