જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી- દેશની લાંબા સમયથી પડતર વસ્તી ગણતરી અને જાતિ ગણતરીની પ્રક્રિયા હવે પૂર્ણ થઈ ગઈ છે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, ૧૬ જૂન, ૨૦૨૫ ના રોજ વસ્તી ગણતરી અધિનિયમ, ૧૯૪૮ હેઠળ સૂચના જારી થતાં જ આ પ્રક્રિયા ઔપચારિક રીતે શરૂ થશે. આ પછી, વસ્તી ગણતરી સંબંધિત વિવિધ એજન્સીઓ સક્રિય થઈ જશે. પ્રથમ તબક્કામાં, સ્ટાફની નિમણૂક, તાલીમ, વસ્તી ગણતરીના ફોર્મેટની તૈયારી અને ક્ષેત્રીય કાર્યનું આયોજન કરવામાં આવશે. ખાસ વાત એ છે કે આ વખતે વસ્તી ગણતરી અને જાતિ ગણતરી એક સાથે કરવામાં આવશે.
જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી- આ પ્રક્રિયા બે તબક્કામાં પૂર્ણ થશે. પ્રથમ તબક્કો ૧ ફેબ્રુઆરી, ૨૦૨૭ સુધીમાં પૂર્ણ થશે, જ્યારે બીજો અને અંતિમ તબક્કો ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૭ ના અંત સુધીમાં પૂર્ણ થશે. ૧ માર્ચ, ૨૦૨૭ ની મધ્યરાત્રિને સંદર્ભ તારીખ તરીકે ગણવામાં આવશે, એટલે કે, તે સમયે દેશની વસ્તી અને સામાજિક સ્થિતિનો આંકડો ગમે તે હોય, તે જ રેકોર્ડમાં નોંધવામાં આવશે. આ દિવસથી, આંકડા જાહેરમાં બહાર આવવાનું શરૂ થશે. આ ઐતિહાસિક પગલું દેશના સામાજિક માળખાને વધુ સારી રીતે સમજવા અને નીતિગત નિર્ણયો માટે મજબૂત આધાર પૂરો પાડશે.
તે જ સમયે, હિમાલય અને ખાસ ભૌગોલિક પરિસ્થિતિઓ ધરાવતા રાજ્યો જમ્મુ અને કાશ્મીર, લદ્દાખ અને ઉત્તરાખંડમાં, આ વસ્તી ગણતરી પ્રક્રિયા ઓક્ટોબર 2026 સુધીમાં પૂર્ણ કરવામાં આવશે, જે અન્ય રાજ્યો કરતા વધુ સારી છે. હવામાનની મુશ્કેલીઓ અને ત્યાંના દુર્ગમ વિસ્તારોને ધ્યાનમાં રાખીને આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.વસ્તી ગણતરી અધિનિયમ, 1948 ની કલમ 3 હેઠળ, 1 માર્ચ, 2027 ને વસ્તી ગણતરીની સંદર્ભ તારીખ તરીકે જાહેર કરવામાં આવશે અને સંબંધિત સૂચના 16 જૂન, 2025 ના રોજ ગેઝેટમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવશે. આ પછી, વસ્તી ગણતરી માટેની સત્તાવાર તૈયારીઓ શરૂ થશે.
કેબિનેટ સમિતિએ જાતિ વસ્તી ગણતરીને મંજૂરી આપી
તમને જણાવી દઈએ કે આ મોટા નિર્ણયની પૃષ્ઠભૂમિમાં કેન્દ્રીય મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે એપ્રિલમાં કરેલી જાહેરાત હતી, જેમાં તેમણે કહ્યું હતું કે રાજકીય બાબતોની કેબિનેટ સમિતિએ આગામી વસ્તી ગણતરીમાં જાતિ ડેટાનો સમાવેશ કરવાની મંજૂરી આપી છે.તેમણે કહ્યું હતું કે, “કેબિનેટ સમિતિએ આગામી વસ્તી ગણતરીમાં જાતિ વસ્તી ગણતરીનો સમાવેશ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ નિર્ણય સામાજિક અને આર્થિક સશક્તિકરણ અને એકંદર રાષ્ટ્રીય પ્રગતિ તરફ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે.” તેમણે ખાતરી પણ આપી હતી કે વસ્તી ગણતરી પારદર્શક રીતે હાથ ધરવામાં આવશે.
જાતિ વસ્તી ગણતરીની જૂની માંગ
દેશભરમાં લાંબા સમયથી જાતિ વસ્તી ગણતરીની માંગ ઉઠાવવામાં આવી રહી છે. કોંગ્રેસ, ભારત ગઠબંધન અને વિવિધ પ્રાદેશિક પક્ષોએ વારંવાર તેની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો છે. તાજેતરમાં, કોંગ્રેસ શાસિત કર્ણાટક સરકારે રાજ્ય સ્તરીય જાતિ સર્વેક્ષણ હાથ ધર્યું હતું, જેનો કેટલાક મુખ્ય સમુદાયો વોક્કાલિગા અને લિંગાયત સમુદાયોએ વાંધો ઉઠાવતા કહ્યું હતું કે આ સર્વેમાં તેમને ન્યાય આપવામાં આવ્યો નથી.
કોવિડ-૧૯ ને કારણે વસ્તી ગણતરી મુલતવી રાખવામાં આવી હતી
નોંધનીય છે કે ભારતમાં આ વસ્તી ગણતરી મૂળ એપ્રિલ ૨૦૨૦ માં હાથ ધરવાની હતી, પરંતુ કોવિડ-૧૯ રોગચાળાને કારણે તે મુલતવી રાખવામાં આવી હતી. જો તે સમયસર કરવામાં આવી હોત, તો અંતિમ અહેવાલ ૨૦૨૧ સુધીમાં બહાર આવી ગયો હોત.
આગામી વસ્તી ગણતરીથી શું અપેક્ષાઓ છે?
૨૦૨૭ની વસ્તી ગણતરી ફક્ત વસ્તી ગણતરી જ નહીં, પરંતુ તે સામાજિક, આર્થિક અને રાજકીય દૃષ્ટિકોણથી પણ અત્યંત મહત્વપૂર્ણ સાબિત થઈ શકે છે. વંચિત વર્ગોની યોગ્ય ઓળખ અને તેમના માટે યોજનાઓની સારી દિશા શક્ય બનશે. અનામત વ્યવસ્થા અને સામાજિક ન્યાય સંબંધિત મુદ્દાઓ પર વાસ્તવિક અને અપડેટેડ ડેટા ઉપલબ્ધ થશે. નીતિઓ અને યોજનાઓનું પુનર્ગઠન શક્ય બનશે જે સમાવિષ્ટ વિકાસ માટે ઉપયોગી થઈ શકે છે.
વસ્તી ગણતરી છેલ્લે ૨૦૧૧ માં હાથ ધરવામાં આવી હતી
ભારતમાં છેલ્લી વસ્તી ગણતરી વર્ષ ૨૦૧૧ માં હાથ ધરવામાં આવી હતી, જે બે તબક્કામાં પૂર્ણ થઈ હતી. પ્રથમ તબક્કો હાઉસ લિસ્ટિંગ (HLO) અને બીજો તબક્કો વસ્તી ગણતરી (PE) હતો. આગામી વસ્તી ગણતરી ૨૦૨૧ માં પ્રસ્તાવિત કરવામાં આવી હતી, જેના માટે બધી તૈયારીઓ પણ પૂર્ણ થઈ ગઈ હતી, પરંતુ કોવિડ-૧૯ રોગચાળાને કારણે તેને મુલતવી રાખવી પડી હતી. જો આ વસ્તી ગણતરી સમયસર કરવામાં આવી હોત, તો તેનો અંતિમ અહેવાલ ૨૦૨૧ સુધીમાં બહાર પડી ગયો હોત.
આ પણ વાંચો – MBBS માટે સૌથી સસ્તી કોલેજ, ફી 6 હજાર રૂપિયાથી પણ ઓછી,જાણો
