NRC:નવેમ્બર 2025 પહેલા બિહારમાં યોજાનારી વિધાનસભા ચૂંટણીઓ પહેલા, ભારતના ચૂંટણી પંચે એક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય લીધો છે અને રાજ્યમાં સ્પેશિયલ ઇન્ટેન્સિવ રિવિઝન (SIR) ની પ્રક્રિયા શરૂ કરી છે. આ અંતર્ગત, માત્ર મતદાર યાદીઓ જ નવેસરથી તૈયાર કરવામાં આવી રહી નથી, પરંતુ 2003 પછી નોંધાયેલા મતદારો પાસેથી નાગરિકતા સાબિત કરતા દસ્તાવેજો પણ માંગવામાં આવી રહ્યા છે.
NRC: આ જાહેરાત પછી, રાજ્યનું રાજકારણ ગરમાયું છે. વિપક્ષી પક્ષોએ આ કવાયતને ભાજપના ઇશારે કરવામાં આવેલી કાર્યવાહી ગણાવી છે અને આશંકા વ્યક્ત કરી છે કે તેનો હેતુ બિહારીઓના મતદાન અધિકારો છીનવી લેવાનો અને ચૂંટણી પહેલા NRC જેવી પ્રક્રિયા લાગુ કરવાનો છે.
પ્રશ્નો ઉભા થઈ રહ્યા છે કે શું એક મહિનામાં માન્ય દસ્તાવેજો સાથે આઠ કરોડ મતદારોની ચકાસણી શક્ય છે? શું ગરીબ અને વંચિત જૂથોના મતદાન અધિકારો છીનવી લેવાનું જોખમ છે? શું આ લોકશાહીને મજબૂત બનાવવાનું પગલું છે કે શાસક પક્ષને મતદારો પસંદ કરવા માટે મર્યાદિત કરવાનું પગલું છે?
વિપક્ષનો આરોપ: ‘આ મતદાતા અધિકાર છીનવી લેવાનું કાવતરું છે’
RJD નેતા તેજસ્વી યાદવે ટ્વિટર પર લખ્યું, ‘બિહારમાં આગામી વિધાનસભા ચૂંટણી પહેલા ચૂંટણી પંચ દ્વારા ખાસ સઘન સુધારાની અચાનક જાહેરાત અત્યંત શંકાસ્પદ અને ચિંતાજનક છે. ચૂંટણી પંચે આદેશ આપ્યો છે કે બધી વર્તમાન મતદાતા યાદીઓ રદ કરવામાં આવશે અને દરેક નાગરિકને મતદાતા યાદીમાં પોતાનું નામ ઉમેરવા માટે નવેસરથી અરજી કરવી પડશે, ભલે તેમનું નામ પહેલાથી જ યાદીમાં હોય. ભાજપ-આરએસએસ અને એનડીએ બંધારણ અને લોકશાહીને કેમ નબળી પાડવા માંગે છે?’
બીજી પોસ્ટમાં તેજસ્વીએ લખ્યું છે, ‘વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ચૂંટણી પંચને બિહારની સંપૂર્ણ મતદાતા યાદી રદ કરવા અને 1987 પહેલાના દસ્તાવેજી પુરાવા સાથે નવી મતદાતા યાદી બનાવવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. ચૂંટણીમાં હારના ગભરાટમાં, આ લોકો હવે બિહાર અને બિહારીઓ પાસેથી મતદાનનો અધિકાર છીનવી લેવાનું કાવતરું ઘડી રહ્યા છે. ખાસ સઘન સુધારાના નામે, તેઓ તમારા મત કાપી નાખશે જેથી મતદાતા ઓળખપત્ર ન બની શકે. પછી તેઓ તમને રાશન, પેન્શન, અનામત, શિષ્યવૃત્તિ અને અન્ય યોજનાઓથી વંચિત રાખશે.’
AIMIMના વડા અસદુદ્દીન ઓવૈસીએ આ સમગ્ર પ્રક્રિયાને ‘ગુપ્ત NRC’ ગણાવતા કહ્યું કે, ‘ચૂંટણી પંચ બિહારમાં ગુપ્ત રીતે NRC લાગુ કરી રહ્યું છે. મતદાર યાદીમાં પોતાનું નામ નોંધાવવા માટે, દરેક નાગરિકે હવે દસ્તાવેજો દ્વારા સાબિત કરવું પડશે કે તેઓ ક્યારે અને ક્યાં જન્મ્યા હતા, અને તેમના માતાપિતાનો જન્મ ક્યારે અને ક્યાં થયો હતો. વિશ્વસનીય અંદાજ મુજબ, ફક્ત ત્રણ-ચતુર્થાંશ જન્મ નોંધાયેલા છે. મોટાભાગના સરકારી દસ્તાવેજોમાં મોટી ભૂલો છે. પૂરગ્રસ્ત સીમાંચલ પ્રદેશના લોકો સૌથી ગરીબ છે; તેઓ દિવસમાં બે વખતનું ભોજન પણ ભાગ્યે જ ખાઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, તેમના માતાપિતાના દસ્તાવેજો તેમની પાસે હોવાની અપેક્ષા રાખવી એ એક ક્રૂર મજાક છે. આ પ્રક્રિયાનું પરિણામ એ આવશે કે બિહારના મોટી સંખ્યામાં ગરીબ લોકો મતદાર યાદીમાંથી બાકાત રહેશે. મતદાર યાદીમાં પોતાનું નામ નોંધાવવું એ દરેક ભારતીયનો બંધારણીય અધિકાર છે. સુપ્રીમ કોર્ટે 1995માં જ આવી મનસ્વી પ્રક્રિયાઓ પર સખત પ્રશ્નો ઉઠાવ્યા હતા. ચૂંટણીની આટલી નજીક આવી કાર્યવાહી શરૂ કરવાથી લોકોનો ચૂંટણી પંચ પર વિશ્વાસ નબળો પડશે.’
CPI-MLL એ આ સંદર્ભમાં મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનરને પત્ર લખ્યો છે. પત્રમાં જણાવાયું છે કે, આ ખાસ સઘન સુધારાનું સ્વરૂપ અને સ્કેલ આસામમાં હાથ ધરવામાં આવેલા NRC (નેશનલ રજિસ્ટર ઓફ સિટિઝન્સ) જેવું જ છે. આસામમાં આ પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરવામાં છ વર્ષ લાગ્યા અને અત્યાર સુધી આસામ સરકાર તેને નાગરિકોની અંતિમ યાદી તરીકે સ્વીકારવા તૈયાર નથી. આસામની વસ્તી 3.3 કરોડ હતી, જ્યારે બિહારમાં ચૂંટણી પંચ ફક્ત એક મહિનામાં લગભગ 8 કરોડ મતદારોને આવરી લેવા માંગે છે – તે પણ જુલાઈ મહિનામાં, જે બિહારમાં ચોમાસા અને ખેતીની વ્યસ્ત મોસમ છે.’
પત્રમાં આગળ જણાવાયું છે કે, ‘એ પણ જાણીતી હકીકત છે કે બિહારના લાખો મતદારો રાજ્યની બહાર કામ કરે છે. બિહારમાં આટલું સઘન સુધારા 2002 માં કરવામાં આવ્યું હતું, જ્યારે કોઈ ચૂંટણી યોજાવાની નહોતી અને મતદારોની સંખ્યા પણ ફક્ત 5 કરોડની આસપાસ હતી. અમારી પાર્ટી બિહારમાં ભૂમિહીન ગરીબોના મતદાનના અધિકાર માટે સૌથી વધુ સક્રિય રીતે લડી રહી છે, અને અમને ડર છે કે ચૂંટણી પહેલા આટલા ટૂંકા સમયમાં કરવામાં આવેલ આ ખાસ સઘન સુધારા સમગ્ર ચૂંટણી પ્રક્રિયાને અરાજકતામાં નાખી દેશે, અને મોટા પાયે ભૂલો અને નામો કાઢી નાખવામાં આવશે. એટલા માટે અમે તમને અપીલ કરીએ છીએ કે આ અવ્યવહારુ યોજના તાત્કાલિક પાછી ખેંચો અને મતદાર યાદીને સામાન્ય રીતે અપડેટ કરો.
