ભારતીય રેલવેમાં દરરોજ હજારો ટ્રેનો ચલાવવામાં આવે છે અને લાખો મુસાફરો તેમની ગંતવ્ય તરફ જવાના માટે રેલવે મુસાફરીનો લાભ ઉઠાવતા રહે છે. પરંતુ ક્યારેય તમે ધ્યાન આપ્યું છે કે રેલ્વે ટ્રેક પર જે પથ્થરો હોય છે, એ ખરેખર શું કામ કરે છે? આ પથ્થરો, જેને “ટ્રેક બેલાસ્ટ” કહેવાય છે, એ માત્ર સામાન્ય પત્થરો નથી, પરંતુ ટ્રેનની સુરક્ષા અને ટ્રેકની મજબૂતી માટે મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે.
રેલવે ટ્રેકનું માળખું
રેલવે ટ્રેકની નીચે કોંક્રીટની બનેલી પ્લેટો (સ્લીપર્સ) બિછાવવામાં આવે છે. આ સ્લીપર્સની નીચે તીક્ષ્ણ પથ્થરોનો સ્તર બિછાવવામાં આવે છે, જેને “ટ્રેક બેલાસ્ટ” કહેવાય છે. આ બેલાસ્ટનું કામ ટ્રેકને એકઠું રાખવું, તેને સ્થિર રાખવું અને તેની લાંબી અવધિ માટે મજબૂતી પુરી પાડવું છે.
શા માટે તીક્ષ્ણ પથ્થરોનો ઉપયોગ?
જ્યાં સુધી પથ્થરોનો પ્રશ્ન છે, રેલવે ટ્રેક પર ખાસ કરીને તીક્ષ્ણ પથ્થરો રાખવામાં આવે છે, કારણ કે આ પથ્થરો એકબીજાને સારી રીતે પકડી શકે છે અને ખસતા નથી. ગોળાકાર પથ્થરો ટ્રેક પર ન મૂકી શકાય કેમ કે તે ખસતા રહી જાય છે, જે ટ્રેકની અસ્થિરતા અને ટ્રેનની સુરક્ષાને ખતરે મૂકી શકે છે.
ટ્રેનના ભારે વજનને સહન કરવું
હવે, એક ટ્રેનનો વજન લાખો કિલોગ્રામ સુધી હોઈ શકે છે. ટ્રેક પર એ વજન સારી રીતે વહન કરવા માટે પથ્થરો, કોંક્રીટના સ્લીપર્સ અને માળખું તમામ મજૂરી આપે છે. પથ્થરોના સ્તરે સ્લીપર્સને સ્થિર રાખવામાં મદદ મળે છે, અને ટ્રેનનો ભારે વજન ટ્રેક પર વિતરિત થાય છે.
વિબ્રેશનનો નિયંત્રણ
જ્યારે ટ્રેન વધુ ઝડપે પસાર થાય છે, ત્યારે તે ટ્રેક પર વિબ્રેશન પેદા કરે છે. આ વાઇબ્રેશનના કારણે ટ્રેકના પાટા ખસકતા હોઈ શકે છે, જેના પરિણામે પાટા ખૂંબી જાય છે. પથ્થરો આ કંપન અને વિબ્રેશનને શોષી લે છે, જેથી પાટા સ્થિર રહે અને તે ન ફેલાય.
વરસાદની ઋતુમાં પાણીના ભરાવથી રક્ષણ
વરસાદના મહિનાઓમાં, પાણી એ એક મોટું મુદ્લો બની શકે છે, કારણ કે વરસાદનું પાણી ટ્રેક પર જમાવટ કરી શકે છે. પરંતુ પથ્થરોનું સ્તર એ પાણીને ઊંડે જમીનમાં મોકલવા માટે મદદરૂપ થાય છે, જેના દ્વારા ટ્રેક પર પાણી ભરાવવાનું રોકાય છે અને પાટા સુકાઈ રહે છે.
વૃક્ષોની વૃદ્ધિ અટકાવવી
રેલવે ટ્રેક પર જ્યાં પથ્થરોનો સ્તર ન હોય, ત્યાં ઘાસ અને ઝાડ ઊગતા હોય છે. આ ઘાસ અને ઝાડ ટ્રેનના હલનચલન માટે રુકાવટ પેદા કરી શકે છે. પથ્થરો આ પ્રકારની વૃદ્ધિને અટકાવતા છે, અને ટ્રેકને સ્વચ્છ અને મજબૂત રાખે છે.
સમારકામ અને મજબૂતી
રેલ્વે ટ્રેક પર બિછાવેલા આ તીક્ષ્ણ પથ્થરો અથવા “બેલાસ્ટ” એ માત્ર ટ્રેનના અસ્તિત્વ માટે જ નહિ, પરંતુ તેના લાંબા સમય સુધી કામકાજમાં પણ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. તેઓ ટ્રેકને મજબૂત અને સ્થિર રાખીને, રેલ્વે દ્વારા દરરોજ ભાડા અને માલવહન વ્યવહારો માટે સલામતી અને સકૂન યથાવત રાખે છે.
આ પણ વાંચો – આ દેશી પીણું તમારા આંતરડાને શુદ્ધ બનાવશે,જળમૂળથી ગંદકીનો કરશે નિકાલ!
