વાયુ પ્રદુષણ – શું તમે જાણો છો કે વિશ્વમાં દર આઠમાંથી એક મૃત્યુ વાયુ પ્રદૂષણને કારણે થાય છે? એક રીતે જોઈએ તો વાયુ પ્રદૂષણ તમાકુ કરતા પણ વધુ ખતરનાક છે. સ્ટેટ ઓફ ગ્લોબલ એર 2024ના રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે 2021માં વિશ્વભરમાં તમાકુના કારણે અંદાજે 75 થી 76 લાખ લોકોના મોત થશે. જ્યારે વાયુ પ્રદૂષણ ને કારણે 81 લાખ લોકોના મોત થયા છે. એટલે કે, વિશ્વમાં 12% મૃત્યુનું કારણ ઝેરી હવા છે. તે જ સમયે, દર વર્ષે સમગ્ર વિશ્વમાં હાઈ બ્લડ પ્રેશરને કારણે એક કરોડથી વધુ મૃત્યુ થાય છે. આ બાબતો ચિંતા ઉભી કરે છે કારણ કે રાજધાની દિલ્હીમાં એર ક્વોલિટી ઈન્ડેક્સ (AQI)નું સ્તર 500ની નજીક પહોંચી ગયું છે. મતલબ કે હવે અહીંનો AQI ‘ગંભીર’ શ્રેણીમાં આવી ગયો છે. જ્યારે તે ‘ગંભીર’ શ્રેણીમાં આવે છે, ત્યારે તંદુરસ્ત લોકો પણ બીમાર પડી શકે છે.
આ રિપોર્ટ દર્શાવે છે કે સૌથી મોટું જોખમ PM2.5 છે. PM2.5 એટલે 2.5 માઇક્રોનનાં કણો. આ એક ખૂબ જ બારીક કણ છે. તેને આ રીતે વિચારો, તે માનવ વાળ કરતાં 100 ગણા પાતળા છે. તે એટલું નાનું છે કે તે નાક અને મોં દ્વારા આપણા શરીરમાં પ્રવેશે છે. તે આપણા શરીરમાં પ્રવેશતાની સાથે જ હૃદય અને ફેફસાને અસર કરે છે.રિપોર્ટ અનુસાર, 2021માં PM2.5ના કારણે 78 લાખ લોકોના મોત થયા હતા. એટલે કે વાયુ પ્રદૂષણને કારણે થયેલા 96 ટકાથી વધુ મૃત્યુ આ કણના કારણે થયા છે. એટલું જ નહીં, આ નાનો કણ વાયુ પ્રદૂષણને કારણે 90 ટકાથી વધુ રોગોનું કારણ પણ છે.
એક અંદાજ મુજબ ભારતમાં દર વર્ષે લગભગ 10 લાખ લોકો તમાકુના કારણે મૃત્યુ પામે છે. જ્યારે વાયુ પ્રદૂષણને કારણે 21 લાખ લોકોના મોત થયા છે. એટલે કે લગભગ બમણું. વાયુ પ્રદૂષણને કારણે ભારતમાં દર મહિને સરેરાશ 1.75 લાખ લોકો મૃત્યુ પામે છે અને દરરોજ 5,753 લોકો મૃત્યુ પામે છે.એકલા ભારતમાં જ પાંચ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના 1.69 લાખ બાળકો વાયુ પ્રદૂષણને કારણે મૃત્યુ પામ્યા છે. આ આંકડો વિશ્વમાં સૌથી વધુ હતો. નાઈજીરિયા બીજા સ્થાને હતું, જ્યાં 1.14 લાખ બાળકોના મોત થયા હતા. પાકિસ્તાનમાં 68 હજારથી વધુ બાળકોના મોત થયા છે.
અહેવાલ દર્શાવે છે કે વાયુ પ્રદૂષણને કારણે થતા અસ્થમાની 5 થી 14 વર્ષની વયના બાળકોના સ્વાસ્થ્ય પર નકારાત્મક અસર પડે છે. 15 ફેબ્રુઆરી, 2013ના રોજ, લંડનની રહેવાસી 9 વર્ષની ઈલા કિસી-ડેબ્રાનું અસ્થમાના હુમલાથી મૃત્યુ થયું હતું. તેણી વિશ્વની પ્રથમ વ્યક્તિ છે જેમના મૃત્યુ પ્રમાણપત્રમાં મૃત્યુના કારણ તરીકે ‘વાયુ પ્રદૂષણ’ની સૂચિ છે.
સૌથી ખતરનાક PM2.5
2024 માટે સ્ટેટ ઓફ ગ્લોબલ એર રિપોર્ટ દર્શાવે છે કે 2021માં મૃત્યુનું બીજું સૌથી મોટું કારણ ઝેરી હવા હતી. દક્ષિણ એશિયાઈ અને આફ્રિકન દેશો સૌથી વધુ જોખમમાં છે. રિપોર્ટ દર્શાવે છે કે 81 લાખ મૃત્યુમાંથી 58 ટકા મૃત્યુ પર્યાવરણમાં પ્રદૂષણને કારણે થયા છે. જ્યારે 38 ટકા મૃત્યુ ઘરની અંદરના પ્રદૂષણને કારણે થયા છે.ચિંતાનો વિષય એ છે કે વાયુ પ્રદૂષણ પણ પાંચ વર્ષથી ઓછી વયના બાળકોના મૃત્યુનું બીજું સૌથી મોટું કારણ છે. આવા નાના બાળકોના મોતનું આ સૌથી મોટું કારણ છે. જ્યારે 2021માં વાયુ પ્રદૂષણને કારણે પાંચ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના 7 લાખથી વધુ બાળકોના મોત થયા હતા. એટલું જ નહીં, દક્ષિણ એશિયા અને આફ્રિકન દેશોમાં જન્મ પછીના પ્રથમ મહિનામાં 30 ટકાથી વધુ મૃત્યુનું કારણ ઝેરી હવા પણ છે.
આ પણ વાંચો- આ યુરોપિયન દેશમાં તમને સારી નોકરીની અઢળક તકો, 2 લાખ વિદેશીઓને વિઝા આપવાની જાહેરાત
