આજે પણ દેશની વિવિધ બેંકોમાં હજારો કરોડ રૂપિયાની દાવા વગરની થાપણો છે. એ પૈસાનો માલિક કોણ છે? અને જે લોકો ખરેખર તે પૈસાના હકદાર છે તેઓ તેમના ખાતામાંથી પૈસા કેવી રીતે ટ્રાન્સફર અથવા ઉપાડી શકે છે? આજે અમે તમને સ્ટેપ બાય સ્ટેપ જણાવવા જઈ રહ્યા છીએ. આરબીઆઈના અહેવાલ મુજબ, બેંકોમાં દાવા વગરની થાપણોમાં ગયા વર્ષની સરખામણીમાં 26 ટકાનો વધારો જોવા મળ્યો છે, જે માર્ચ 2024ના અંત સુધીમાં રૂ. 78,213 કરોડ સુધી પહોંચી ગયો છે. માર્ચ 2023 ના અંત સુધીમાં, ડિપોઝિટર એજ્યુકેશન એન્ડ અવેરનેસ ફંડમાં જમા રકમ 62,225 કરોડ રૂપિયા હતી. નોંધનીય છે સહકારી બેંકો સહિતની બેંકો તેમના ખાતામાં 10 કે તેથી વધુ વર્ષોથી પડેલી ખાતાધારકોની દાવા વગરની થાપણોને આરબીઆઈના ડિપોઝિટર એજ્યુકેશન એન્ડ અવેરનેસ ફંડમાં ટ્રાન્સફર કરે છે.
ડિપોઝિટર એજ્યુકેશન એન્ડ અવેરનેસ ફંડ શું છે?
ભારતીય રિઝર્વ બેંકે વર્ષ 2014માં ડિપોઝિટર એજ્યુકેશન એન્ડ અવેરનેસ ફંડ (DEAF)ની સ્થાપના કરી હતી. વાસ્તવમાં, બેંકો પાસે આવી રકમો, જેનો કોઈ દાવેદાર નથી, હંમેશા ચિંતાનું કારણ બને છે. લોકો પૈસા જમા કરાવીને ભૂલી ગયા. પરિવારમાં કોઈને કહ્યું નહીં અને અકાળે આ દુનિયા છોડી દીધી. જો કોઈ દાવેદાર આવે તો બેંકો આવી રકમ પોતાની પાસે રાખે છે. આ ભંડોળની સ્થાપના સાથે, જાહેર અને ખાનગી બંને ક્ષેત્રની બેંકોની આ સમસ્યા હલ થઈ ગઈ. તેમની પાસે પૈસા રાખવાની કોઈ મજબૂરી નથી. તેઓ સેન્ટ્રલ બેંક દ્વારા નિર્ધારિત માર્ગદર્શિકા મુજબ આ ભંડોળમાં દાવો ન કરેલી રકમ જમા કરી રહ્યા છે અને જ્યારે પણ જરૂરિયાત ઊભી થાય, એટલે કે જ્યારે દાવેદાર આગળ આવે ત્યારે તેને પરત કરવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરી રહ્યા છે.
કેવી રીતે કરશો દાવો
તમામ બેંકોએ નામો અને સરનામાં સાથે નિષ્ક્રિય ખાતાઓ અને દાવો ન કરેલા ખાતાઓની યાદી જારી કરવી જરૂરી છે.
તમારું નામ કોઈપણ લિસ્ટમાં છે કે નહીં. આ જાણવા માટે દરેક બેંકની વેબસાઇટ જુઓ.
જો તમને તમારું અથવા કોઈ સંબંધીનું નામ મળે, તો બેંકની નજીકની શાખાની મુલાકાત લો અને તેને ભરો, ક્લેમ ફોર્મ પર સહી કરો અને સબમિટ કરો.
KYC પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરવા માટે જરૂરી દસ્તાવેજો સબમિટ કરો.
જો ખાતાધારકનું મૃત્યુ થયું હોય અને કોઈ નોંધાયેલ નોમિની ન હોય, અથવા જો નોંધાયેલ નોમિની પણ મૃત્યુ પામ્યા હોય, તો લાભાર્થી દ્વારા ઇચ્છા મુજબ અથવા ઉત્તરાધિકાર પ્રમાણપત્ર અથવા પ્રોબેટ, અને નોટરાઇઝ્ડ મૃત્યુ પ્રમાણપત્ર આપીને રકમનો દાવો કરી શકાય છે.
જો રકમ મોટી હોય, તો કેટલીક બેંકોને પરિવારના તમામ સભ્યો પાસેથી નો ઓબ્જેક્શન સર્ટિફિકેટની પણ જરૂર પડી શકે છે.
બેંક દ્વારા તમામ દસ્તાવેજોની ચકાસણી કર્યા પછી, વ્યાજ સહિતની રકમ, જો કોઈ હોય તો, દાવેદારને ટ્રાન્સફર કરવામાં આવશે.
દાવા કરવા માટે કોઈ સમય મર્યાદા નથી, પરંતુ બેંકોએ તમામ સહાયક દસ્તાવેજો સાથે ફાઇલ કર્યાના 15 દિવસની અંદર આવી દાવાની વિનંતીઓનું સમાધાન કરવું જરૂરી છે.
