જો તમે રોજિંદા ચૂકવણીઓ માટે UPI (યુનિફાઈડ પેમેન્ટ્સ ઈન્ટરફેસ) નો ઉપયોગ કરો છો – પછી ભલે તે ઉબેર ડ્રાઈવરને ચૂકવણી કરવી, ઓનલાઈન ખરીદી કરવી, અથવા રસ્તાના કિનારે ચાઈ વિક્રેતાને ચૂકવણી કરવી – તમે કદાચ નોંધ્યું હશે કે દરેક વ્યવહાર પર એક ટ્રાન્ઝેક્શન ID જનરેટ થાય છે. આ ID સામાન્ય રીતે આલ્ફાન્યૂમેરિક હોય છે, પરંતુ કેટલીકવાર તેમાં વિશેષ અક્ષરો પણ દેખાય છે.
હવે નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (NPCI) એ એક નવો નિયમ લાગુ કર્યો છે, જે હેઠળ 1 ફેબ્રુઆરી, 2025 થી, આવા તમામ વ્યવહારો કે જેના IDમાં વિશેષ અક્ષરો હશે તે રદ કરવામાં આવશે.
NPCIએ તમામ બેંકો અને UPI એપને સૂચના આપી છે
NPCI એ 9 જાન્યુઆરીના રોજ એક પરિપત્ર બહાર પાડ્યો હતો, જેમાં તમામ UPI-લિંક્ડ પ્લેટફોર્મ અને બેંકિંગ સિસ્ટમને ખાતરી કરવા કહ્યું હતું કે તેઓ માત્ર આલ્ફાન્યૂમેરિક અક્ષરો સાથે ટ્રાન્ઝેક્શન ID જનરેટ કરે છે.
NPCI અનુસાર, મોટાભાગની બેંકો અને પેમેન્ટ એપ આ નિયમને લાગુ કરી ચૂકી છે, પરંતુ કેટલીક હજુ પણ તેનું પાલન નથી કરી રહી. તેથી, હવે એવું નક્કી કરવામાં આવ્યું છે કે જો કોઈપણ ટ્રાન્ઝેક્શન આઈડીમાં વિશેષ અક્ષરો હશે, તો તે વ્યવહાર સીધો જ નકારવામાં આવશે.
NPCI એ તમામ UPI સહભાગી સંસ્થાઓ (એટલે કે, તમામ બેંકો અને ડિજિટલ પેમેન્ટ પ્લેટફોર્મ) ને આ ફેરફારને તાત્કાલિક અમલમાં મૂકવા અને નિયમોનું સંપૂર્ણ પાલન કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે.
UPI વ્યવહારો સતત વધી રહ્યા છે
છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, ખાસ કરીને 2016માં ડિમોનેટાઈઝેશન પછી, UPI પેમેન્ટ્સમાં જબરદસ્ત વૃદ્ધિ થઈ છે. તાજેતરના ડેટા અનુસાર, UPI વ્યવહારો ડિસેમ્બર 2024માં રેકોર્ડ 16.73 બિલિયન પર પહોંચી ગયા છે, જે નવેમ્બરના 15.48 બિલિયન કરતાં 8% વધુ છે.
જો આપણે UPI ટ્રાન્ઝેક્શનના કુલ મૂલ્ય વિશે વાત કરીએ, તો તે ડિસેમ્બર 2024માં ₹23.25 લાખ કરોડ સુધી પહોંચી ગયું હતું, જે નવેમ્બરમાં ₹21.55 લાખ કરોડથી વધુ હતું. આ આંકડા દર્શાવે છે કે UPI હવે ભારતમાં સૌથી લોકપ્રિય ડિજિટલ પેમેન્ટ સિસ્ટમમાંની એક બની ગઈ છે.
દરમિયાન, એક નવો ઓનલાઈન ફ્રોડ કેસ પણ ચર્ચાઈ રહ્યો છે, જેને જમ્પ્ડ ડિપોઝિટ સ્કેમ કહેવામાં આવી રહ્યો છે. અહેવાલો અનુસાર, છેતરપિંડી કરનારાઓ વપરાશકર્તાઓના ખાતામાં નાની રકમ જમા કરાવે છે અને પછી મોટી ચુકવણીની વિનંતીઓ મંજૂર કરવા માટે તેમને વિવિધ માધ્યમો દ્વારા ગેરમાર્ગે દોરે છે.
જો કે, NPCIએ આ બાબતે સ્પષ્ટતા કરી છે અને કહ્યું છે કે UPI પ્લેટફોર્મ પર આવી કોઈ છેતરપિંડીનો અહેવાલ મળ્યો નથી.NPCIએ તેના નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, “‘જમ્પ્ડ ડિપોઝિટ સ્કેમ’ સંબંધિત તાજેતરના મીડિયા અહેવાલોમાં ઘણી હકીકતલક્ષી ભૂલો અને તકનીકી વિસંગતતાઓ છે, જે UPI વપરાશકર્તાઓમાં ગભરાટ અને મૂંઝવણનું કારણ બની રહી છે.NPCI એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું કે “માત્ર UPI અથવા બેંક એપ્લિકેશન ખોલવાથી કોઈપણ વ્યવહારને આપમેળે મંજૂર કરી શકાતો નથી. દરેક ચુકવણીને વપરાશકર્તા દ્વારા મેન્યુઅલી મંજૂર કરવામાં આવે છે અને UPI પિન દાખલ કરવો ફરજિયાત છે. PIN દાખલ કર્યા વિના કોઈ વ્યવહાર શક્ય નથી.”
